Osobowość schizoidalna

fd09

Przeglądając inne fora internetowe odniosłem wrażenie, że względnie popularnym tematem jest próba rozróżnienia osobowości schizoidalnej od unikającej. Dlatego postanowiłem założyć wątek gromadzący materiały w tym zakresie.

W obu przypadkach, zewnętrzny obserwator dostrzegłby przede wszystkim samotniczy tryb życia. Jednak mechanizmy, które powodują taki objaw są w obu przypadkach różne.

Temat ten został poruszony również na angielskiej stronie [link widoczny dla zalogowanych]. Poniżej zamieszczam luźne tłumaczenie. Przy niektórych punktach dodałem swój komentarz.

Cechy wspólne osobowości schizoidalnej i unikającej:

Na ogół dostrzegalny z zewnątrz samotniczy tryb życia

Cechy różnicujące:

Obojętność - lęk. Relacje społeczne są dla schizoida obojętne, natomiast u kogoś z osobowością unikającą powodują lęk i niepokój.
Schizoid nie utrzymuje kontaktów społecznych, ponieważ generalnie nie potrzebuje ich. Osoba dotknięta osobowością unikającą chce nawiązywać kontakty, ale boi się krytyki lub porażki.
Poczucie własnej wartości. Schizoid na ogół nie uważa się za gorszego od innych. Ktoś z osobowością unikającą sądzi lub obawia się, że jest nieudolny i ma niższą wartość od innych.
Bierność - aktywność. Cechą osobowości schizoidalnej jest bierność, a osobowości unikającej aktywność. O schizoidzie powiemy raczej że nie robi niczego aby utrzymywać kontakty z ludźmi (bierność), natomiast o kimś z osobowością unikającą, że unika pewnych sytuacji społecznych (aktywność, wysiłek). Schizoid nie odczuwa żadnej przykrości z powodu braku kontaktu z ludźmi samym w sobie.
Osoba schizoidalna jest na ogół niewrażliwa na krytykę, natomiast ktoś z osobowością unikającą jest na nią bardzo wrażliwy. Wydaje mi się, że w pewnym stopniu można to powiązać z poczuciem własnej wartości, która u schizoida generalnie jest racjonalna, natomiast w przypadku osobowości unikającej niepewna i/lub zaniżona.

W prezentacji [link widoczny dla zalogowanych] znajdują się obrazowe opisy obu osobowości:

Osobowość unikająca - "chcę żebyś mnie polubił(a), ale wiem, że mnie nienawidzisz".
Osobowość schizoidalna - "możesz pukać ale nikogo nie zastaniesz"

dzik

Warto zwrócić uwagę, że istotą osobowości schizoidalnej nie jest sam fakt małej ilości kontaktów z ludźmi lub nikłego życia towarzyskiego. Prawdopodobnie ludzie zwracają na ten objaw szczególną uwagę, ponieważ jest on najłatwiej obserwowalny z zewnątrz.

Na angielskiej wikipedii wspomniane jest takie zjawisko jak "ukryty schizoid" (ang. secret schizoid). Jeśli dobrze zrozumiałem angielski tekst, to są to osoby, które prowadzą jako takie życie towarzyskie, ale mimo to spełniają kryteria osobowości schizoidalnej ponieważ nie tworzą więzi emocjonalnej z ludźmi. Wydaje mi się, że właśnie to jest sednem sprawy jeśli chodzi o kontakty interpersonalne w ramach osobowości schizoidalnej.

W

Przy rozróżnieniu o. schizoidalnej i unikającej (i schizotypowej) należałoby zaznaczyć, że nawet jeśli uznamy je za oddzielne zjawiska to pozostają ze sobą spokrewnione (czy też nakładają się) i mieszanie się ich jest zupełnie "normalne".
Psychiatryczne definicje nie są prawdą objawioną, ukształtowały je różne wpływy i potrzeby środowiska, i rodziły się nie bez kontrowersji. Definicja o. schizoidalnej odnosi się do teoretycznego "czystego" modelu. Przeglądając literaturę natrafiałem na różne podejścia i wnioski: twierdzenia, że w praktyce nie istnieje "czysta" o. schizoidalna; głosy, że fundamentem o. schizoidalnej zawsze jest nadwrażliwość; stopniowanie wielkości zaburzenia o. unikająca < o. schizoidalna < o. schizotypowa. Nie moją rolą jest to oceniać. Chcę tylko uczulić, że praktyczne problemy mogą istotnie odbiegać od modeli teoretycznych i definicji z psychiatrycznych encyklopedii.